Søkjer på ny om å få dyrka i Hattebergsdalen: Fekk Statsforvaltaren og Miljødirektoratet på synfaring

Målfrid Nerhus Hatteberg og Endre Mehl har i lang tid kjempa for å få dyrka opp noko av beitemarka si til innmark. Tysdag var Statsforvaltaren og Miljødirektoratet på synfaring i samband med deira siste søknad, om å få dyrka opp 20 mål i Hattebergdalen.

Statsforvaltaren stilte i Hattebergdalen med miljødirektør Kjell Kvingedal, landbruksdirektør Christian Rekkedal og sakshandsamar Anne Marie Colban, medan Miljødirektoratet hadde på plass Olav Nord-Varhaug. Leiaren i nasjonalparkstyret Sigrid Handegard var på plass, saman med nasjonalparkforvaltar Astrid Bakke Haavik, ordførar Hilde Enstad, varaordførar Leif Sverre Enes, sektorleiar Anbjørn Høivik og landbrukskonsulent Kjetil Mehl.

Det mangla altså ikkje på byråkrati når det omsider, lenge etter det først var ønska, vart synfaring i Hattebergdalen. Grunneigarane Målfrid Nerhus Hatteberg og Endre Mehl tok det heile med stoisk ro, og gav dei frammøtte ei nøktern og likevel grundig innføring i deira sak, inkludert kva dyrkinga og kvifor

Treng grovfôr

Garden har 18,5 mål dyrka mark, 0,5 mål overflatedyrka og 125 mål innmarksbeite, i tillegg til skogsareal. Dei har fått løyve til å byggja kårhus, og ynskjer å utvikla gardsdrifta. For å få det til treng dei å utvida arealet med slåttemark, for å sikra vinterfôr til dyra, som er ammekyr av storferasen Dexter, gjorde landbrukskonsulent Kjetil Mehl greie for.

– Paret har berre høve til å utvida her oppe, då det ikkje er råd å gjera nede rundt gardsbygningane, utdjupa han.

I 2020 søkte dei om å dyrka 37 dekar, noko nasjonalparkstyret sa ja til. Miljødirektoratet gjorde om denne avgjersla. Etter avslaget inviterte dåverande ordførar Hans Inge Myrvold klima- og miljøvernministeren og statsforvaltaren til synfaring og gjennomgang av saka. Det var denne synfaringa som vart gjennomført tysdag.

Paret søkjer no på nytt om å dyrka, men berre 20 dekar. Det er kome fram nye opplysningar i saka, mellom anna at garden tidlegare har hatt løyve til dyrking i Hattebergdalen, og at det vart gitt tilskot til dyrking av seks mål mark i 1963.

Ny søknad

– Målfrid og Endre ynskjer å auka talet på storfe frå dei 18 dei har no. For å kunna gjera ei slik utviding, trengs meir grovfôr til å få dyra gjennom vinteren. Dette må haustast på dyrka og overflatedyrka mark. Me meiner at dette tiltaket ikkje vil endra området sin karakter vesentleg, sa Kjetil Mehl om søknaden som no er komen.

– Det er dette som er bakgrunnen for at me no har søkt på nytt. Det er få mogelegheiter til å dyrka noko rundt driftsbygningen, og det er her oppe i dalen dei eigna areala ligg, forklarte Endre Mehl etter at landbrukskontoret hadde oppsummert saka så langt.

– Som de ser innover på sletta, så er det fint arrondert frå naturen si side. Det blir ikkje gjort synlege endringar i terrenget, me skal bruka det som det er. Om me skal nytta dei beiteressursane som er vidare oppover i liene, så må me ha fleire dyr, og for å ha fleire dyr, treng me grovfôr til dei gjennom sommaren, heldt han fram til delegasjonen på synfaring.

Endre Mehl meint det eigentleg handlar om framtida til Målfrid og han, og neste generasjon etter det.

– Kulturlandskapet her er avhengig av at det er drift på gardane. Driftsbygningen vår er i veldig dårleg forfatning. Den treng oppgradering i vår tid, for å ikkje bli ein forfallen bygning, la han til.

Lokalt skjønn

Sigrid Handegard orienterte statsforvaltaren og miljødirektoratet om nasjonalparkstyret si involvering i saka.

– Dyrka mark blir ein del av argumentasjonen vår. Nasjonalparkstyret var på synfaring då den første søknaden kom. Spørsmålet me stilte då, var om dette tiltaket vil endra landskapet vesentleg, som var det me skulle ta stilling til. Vår vurdering er at det ikkje gjer det. Seier ein nei til at nokon kan driva gardsdrift inn i dette området, så meiner me at landskapet på litt sikt kan koma til å endra seg ganske mykje frå slik det var på vernetidspunktet. Difor var me samrøystes om å gå inn for å gje løyve, sa Handegard.

– Me las Hurdalsplattforma, der det står at dei vil leggja opp til større lokalt skjønn i vurderinga. Me fekk også tilbakemelding frå departementet om at viss det var nye moment i saka, så kan ein ta ho opp att. Det gjer ein no, la Handegard til.

– Det er litt heile pakken her for oss. For at me skal kunna sikra ei stabil drift på garden, og med det sikra at kulturlandskapet her i Hattebergdalen blir halde gjennom beiting, treng me å auka arealet med dyrka mark, forklarte Mehl.

– Me er avhengige av – og innstilte på – å ha jobbar på sida. Me må ha inntekter for å betala for det nye huset me skal byggja på garden. Kanskje ein av oss kan gå ned i stilling seinare, men dyrerasane me har er valte ut for å kunna kombinera gardsbruk med anna arbeid. Dexter ammekyr og villsauer er dyr som klarer seg her, sjølv om me er på jobb. Dessutan er dei gode beiteutnyttarar, sa Mehl.

– Det er vanskeleg å slost mot fotosyntesen. Gjengroing er eit problem, kommenterte Kvingedal.

Kryssar fingrane

– Kvinnherad-landbruket er litt kjerringa mot straum, og må eigentleg opplevast. Det blir bygd meir dyrka mark enn det blir tatt, og er kamp om leigemarkene. Det er ikkje eit dekar å få tak i, opplyste sektorleiar for kultur og næring Anbjørn Høivik, og illustrerte samstundes at Målfrid og Endre ikkje kunne rekna med å få tak i grovfôr frå andre stader.

Miljødirektør hos statsforvaltaren Kjell Kvingedal heldt korte tett til brystet under synfaringa.

– Me er glade for å få denne synfaringa. Når me får desse vedtaka frå nasjonalparkstyra, så har me frist på tre veker. Verneforskrifta er noko vidare enn berre landskapet, og det er den me må sjå på. Å dispensera for areal på 40 eller 20 dekar, er eg ikkje sikker på om det er rom for, opp mot gjeldande paragrafar, sa Kvingedal.

– Miljødirektoratet overprøver svært sjeldan vedtak. Om me gjer det, så er det lovlegheita i vedtaket me vurderer.

– Er det andre reglar at ein opparbeider ein tursti, kontra at det er nokre bønder som vil dyrka og halda landskapet i hevd? spurde Handegard.

Ho fekk svar av Kvingedal.

– Det er verneforskrifta og det som er forhistoria til den som spelar inn på kva skjøn ein kan utvisa, sa han.

– Å endra i verneforskrifta er ein såpass omfattande og tungvint prosess, at me som direktorat har fått ganske klar beskjed frå departementet om at dei ikkje ynskjer slike saker. Det har med kapasitet å gjera. Det er få tilfelle der det er gjort endring i verneforskrifta, sa Olav Nord-Varhaug om det.

Endre Mehl er ikkje heilt trygg på at statsforvaltar og miljødirektorat endrar oppfatning etter omvisinga i Hattebergdalen på tysdag.

– Men det kan ikkje skada med ei synfaring. Det er heilskapen me håper dei vil sjå etter å ha vore på denne runden. No får me kryssa fingrane for eit positivt utfall i etterkant, seier Endre Mehl etter synfaringa.