Mimrestund med Hass’n

Knut Hass, ein av dei aller mest betydingsfulle personane i lokalavisa Grenda si historie, er død. Her kan du lesa eit intervju med han som blei gjort i samband med Grenda sin 60-årsdag i 2011.

Knut Hass styrde Grenda i 20 år, heile tida med kona Kari som allsidig medarbeidar. Ekteparet legg ikkje skjul på at det var ein krevjande epoke, men også givande.

Ingen er i tvil om at kallenamnet «Grendamannen» tilhøyrer gründeren Olav Aurvoll. Men også hans etterfølgjar Knut Hass – eller «Hass’n» på folkemunne - vart gjennom sine 20 år i redaktørstolen eit synonym for Grenda, ein slags «Grendamannen 2».

Som ein nysgjerrig, ung mann visste Knut Hass tidleg i tenåra kva han skulle bli. I 1952, i Grenda sitt andre driftsår, fekk han seg jobb i avisa. Men på det tidspunktet hadde han allereie fleire års erfaring med blyant og papir. Som 17-årig elev på realskulen byrja han som frilansar, og fekk sin fyrste nyhendesak på prent. Og det var litt av ei historie.

– I Indre Myrdal var det stutebeite. Om hausten skulle stutane heim, men éin gjorde seg galen og stakk frå flokken. Etter ei heseblesande jakt vart stuten trengt inn i borggarden til Avlsgården, men den let seg ikkje stansa, og sprang inn døra til kjøkenet. Fyrst på kvelden vart han fanga etter å ha blitt blenda av to lommelykter, humrar Knut Hass om soga han meiner å hugse stod og lesa i Bergens Tidende.

 

Scooter

Enno er vi ikkje kome fram til fyrste periode i Grenda, for etter realskulen ville Knut gå på gymnas på Voss. Imidlertid var det ikkje mogleg å reisa nok pengar til å oppfylla ynsket, og han hamna i staden som butikkekspeditør i Lofthus. Sjølv om dei to åra ved Sørfjorden var eit karrieremessigt sidespor, var dei slett ikkje utan utbyte.

– Eg trefte jo henne, seier Knut (80) og peikar på Kari (76) som sit i nabostolen og følgjer intervjuet.

Jenta frå Sekse og guten frå Rosendal gifta seg i 1957. Men før den tid byrja altså Knut i den ganske nystarta avisa Grenda, som då heldt til i kjellaren hjå Gjestgiveriet. Der fekk nykomlingen jobb som potet.

– Eg var med på absolutt alt; eg skreiv, eg samla annonser og eg samla abonnentar. Då fekk eg låna scooteren til Aurvoll. Ein gong var eg ei veke på Halsnøy og fekk 101 nye abonnentar, smiler han.

På denne tida hadde Grenda også eit samarbeid med avisa Sambygdingen i Åsane. Ei redaksjonsnemnd skreiv stoffet, medan trykking og ekspedisjon var i Rosendal. Unge Hass fekk seg dermed ei veke i Åsane for å selja abonnement der. Og i 1953 vart det starta ny avis på Tysnes, igjen med Grenda som trykkeri.

– Det var heilt ufatteleg, svarar Hass på spørsmålet korleis ein liten stab kunne laga Grenda, i tillegg til å jobba med Sambygdingen og Tysnes.

Men han vart ikkje lenge i Grenda i den omgang. Allereie tidleg i 1953 vart han tilbydd stilling i Jærbladet på Bryne. To år seinare vart Haugesunds Dagblad ny arbeidsgjevar, der han vart verande i åtte år. Så gjekk ferda til Stavanger Morgenavis, der han drifta Sandneskontoret i to år. Med det følte Hass at tida i utlendigheit hadde vore lang nok.

– Eg har alltid vore veldig heimkjær, så då ville eg heim. Eg kom attende til Rosendal utan hus og utan arbeid, men med familie. Sidan det ikkje var hus å få fatt i, måtte vi bu i ei hytte, hugsar han. Etter to år ordna det seg med hus blant dei mektige bøketrea i Prestegardshagen.

 

NRK

Mot gode råd etablerte Knut seg som frilansar på heiltid. Kritiske røyster hevda det ikkje var mogleg å livnæra seg med eit slikt yrke i baronibygda.

– Men det var faktisk den perioden eg hadde best løn i heile mi tid. Eg hadde eit stort kontaktnett, og det var mykje stoff å ta fatt i, slår han fast.

Knut leverte mesteparten av sakene frå Kvinnherad til Haugesunds Dagblad, men einskilde saker hamna til og med i aviser utanfor Norge. Etter kvart vart han også såkalla kontaktmedarbeidar for NRK Hordaland på radioen. Då gjekk det både i nyhendemeldingar og verbalinnslag. På det meste produserte han fem innslag på éin dag. Mange hugsar nok framleis då Knut Hass rapporterte frå den dramatiske samfunnshusbrannen i oktober 1980.

– Vi såg ljosken frå soverommet vårt. Eg gjekk nedover mot samfunnshuset, og oppdaga då at det lyste i ei sprekk i veggarasjen. Då eg kikka inn glaset, såg eg det var fullt bål der inne. Eg varsla brannvesenet som raskt kom og sløkkte. Men eg må vedgå at eg angrar ganske mykje på det i dag, for den garasjen har no stått der i 50 år og skjemt ut. Det hadde vore ein grei måte å bli kvitt den på, seier han ikkje heilt utan alvor.

I 1979 døydde Olav Aurvoll - ein tidleg morgon medan han køyrde ut ferske aviser. Ein stor personlegdom var brått borte, og Grenda si framtid verka uviss.

– Han hadde meir enn nok med arbeidet sitt, men var likevel svært tolmodig. I trykkeriet var det mykje komplisert maskineri, og han kjøpte helst gamle maskiner, som stadig vekk stoppa opp. Sjølv om han var flink å reparera, var det ikkje alltid han fekk det til. Då kunne han bli rasande ein augneblink, før han greidde å kontrollera seg. Han var elles ein veldig kultivert mann, ærleg og rett fram i språket. Eit arbeidsjern – eg var veldig imponert over han, minnest Knut Hass.

 

Folgefonntunnelen

Systera til Olav Aurvoll, Åsta, flytta til Rosendal, og overtok det økonomiske ansvaret. Ho spurde vår mann om han ville overta som redaktør, men det var ikkje noko enkelt val.

– Vi var i tvende sinn, for vi visste det kom til å bli beinhardt. Eg visste det ville gå utover familien, og det gjorde det også. Eg var nok ein dårleg familiemann då det stod på som verst, vedgår Knut.

– Eg var veldig skeptisk. Hadde vi valt på nytt, så ville vi valt annleis. Det var ikkje så kjekt å sitja i glashus heile livet, skyt Kari inn.

Etter berre eitt år trekte Åsta seg ut av drifta, og overlet heile ansvaret til Knut. Han kjøpte selskapet for 1,5 millionar kroner, og søkte kommunen om lånegaranti. Då kommunestyret handsama saka på møte i bedehuset, vart det så vidt fleirtal for å gje garanti.

– Ein treng ikkje vera glup for å skjøna kvifor, seier Knut om kvifor over 20 representantar røysta imot, og viser til at konkurrenten Kvinnheringen var starta opp nokre år tidlegare.

Men nokre dagar seinare trefte han banksjefen, som kunne avsløra: «Fint at kommunen garanterte, men mellom oss sagt så hadde de fått lånet uansett.»

Også Kari vart ein uvurderleg del av Grenda. Ho tok på seg allslags oppgåver, som til dømes å framkalla film og kopiar. Då sonen Rune kom inn som teknisk sjef, vart Kari også assistent på trykkeriet. Ekteparet fortel at spesielt trykkedagane kunne vera stressande, ikkje minst når teknikken i trykkeriet svikta.

– Avisa skulle vera ferdigtrykt i 15.30-tida, men det hendte meir enn éin gong at vi måtte henta deler i Bergen med fly, og stod og trykte midt på natta, seier Kari.

På det jamne hadde Grenda sju tilsette, det same som i 2011. Men i redaksjonen hadde redaktøren oftast selskap av berre éin journalist.

– I lange periodar var det ikkje snakk om frihelgar, vi måtte dekka det som var. Stundom var eg åleine i redaksjonen, men fekk då hjelp av Rune, slik at vi greidde å vri det til, fortel Knut, og stadfestar at å driva avis på den måten ikkje akkurat var nokon 9 til 4-jobb.

Den saka som i størst grad dominerte hans epoke i Grenda, var utvilsamt kampen om fastlandssamband for Kvinnherad; Folgefonntunnel eller Åkrafjordbru. Kommunen var nærast på brestepunktet når striden stod på som verst.

– Folgefonntunnelen var i grunnen det einaste tiltaket der vi heilt frå starten av og 100 prosent gjekk inn for saka. I ein så stor kommune skal ein kanskje ikkje gå for sterkt inn for ei sak, men eg såg tunnelen som særdeles viktig for utviklinga av Kvinnherad. Åkrafjordbru var for så vidt eit godt prosjekt i prinsippet, men eg gjekk imot fordi det rett og slett ikkje var mogleg å gjennomføra, forklarar Hass, og gler seg over at «alle» i dag ser kor vellukka Folgefonntunnelen er.

 

Hjartestans

I god tid før tusenårsskiftet konkluderte familien Hass at det var for tøft å driva lokalavis, både fysisk og økonomisk. Dessutan sleit sjefen sjølv med alvorlege hjarteproblem.

– Det var så vidt det hangla, trass i at vi hadde ein arbeidsstokk som var lojal og gjorde ein fantastisk innsats, roser gamle-redaktøren.

– Vi var trøytte og ville sleppa alt sutet, legg Kari til.

Norsk Arbeiderpresse, som allereie hadde overteke Kvinnheringen, kom på banen og ville forhandla om kjøp. Men motivet var enkelt – å leggja ned Grenda. Knut’n karakteriserer pristilbodet som «skammeleg», og så lågt at familien etter 20-års innsats ville sitja igjen med gjeld. Dei vart derfor veldig glade då eit nytt selskap, eigd av lokale aksjonærar, Sunnhordland og Haugesunds Avis, dukka opp.

– Vi fekk ein pris som var anstendig. At Grenda dermed kunne fortsetja, var lønn for strevet med å oppretthalda avisa til dess nye krefter kunne overta, seier Knut.

Dermed kunne ekteparet Hass sjå fram til eit pensjonisttilvære med ein stor byrde letta av skuldrane. Men samstundes mista dei nærkontakten med alt det spennande som skjer i kommunen.

– Det er fantastisk mange flotte innbyggjarar i Kvinnherad. Til dømes hugsar eg fleire gonger at Bergstø’en (Gustav) venta utanfor kontoret i 6-tida om morgonen, for då ville han fortelja om nokre nye idear han hadde, humrar Knut.

Pensjonistlivet har også vore prega av hans sviktande helse, noko som toppa seg då han fekk hjartestans i gravferda til svigerinna Ingrid for sju år sidan. Etterpå har det blitt lite turar og reiser på paret, som tidlegare gjerne vandra over Hardangervidda, vitja familien i Danmark eller søkte sola i Syden.

 

Papiravisa

Men Knut er faktisk gradvis blitt betre, og no i september var dei på sydlegare breiddegrader for fyrste gong på desse sju åra. Dessutan er dei sjølvsagt opptekne av familien, og er ikkje så reint lite stolte av at barnebarnet Kari går på medielinja på Stord, og allereie har hatt sin fyrste artikkel på trykk i Sunnhordland. Dessutan er svigerbarnebarnet Elisabeth fast tilsett i Grenda (no Kvinnheringen). Hass-namnet vil såleis leva vidare i avisverda.

Og interessa for Grenda har slett ikkje slokna.

– Vi slost nesten om avisa, men det er alltid han som vinn, ler Kari.

– Papiravisa vil alltid bli der, det er det ingen tvil om. Sjølv om nye medie er raskare, vil dei aldri utkonkurrera papiravisa, analyserer Knut.

Vonleg har han rett i det.