Utfordrande sommar for bøndene

Turka har skapt krisestemning blant bøndene i Noreg denne sommaren. Det står ikkje så bra til med bakkane på Lie på Hatlestrand, heller, men bonde Håkon Lie satsar på å redda seg litt inn att med ein tredjeslått i september.

– Alt kjem an på den neste månaden, slår han fast.

Bonden må belaga seg på å leva i uvisse gjennom august. Turka er ei sut, men vert det for vått den neste månaden får han ikkje slege graset, då heller. I ytste konsekvens må han kjøpa store mengder fôr – og kjøpefôret er det rift om. Det kan fort bli dyrt. For ein bonde som satsar stort i ei lita bygd, med nytt fjøs under oppføring, var det ikkje ideelt med ein så godt som nedbørsfri sommar, men Lie ser lenger enn sin eigen navle og har stor medkjensle med dei kriseråka austlandsbøndene – som trass alt har det verre.

Sol og varme har kravd mykje ekstraarbeid av mange bønder i Noreg denne sommaren. Tusenvis av liter med vatn har blitt spreidd, men det monar lite å vatna etablerte enger fordi dei krev så mykje vatn. Sjølv om han synest det er fint med badevêr for ungane, har det vore ein dårleg sommar for bonden på Hatlestrand.

– Det skjedde så mykje på graset her på ein liten augneblink. Eg måtte berre slå. Det var ingen tilvekst og graset svei. Det vart litt beiting etter slåttane, men elles har det vore dårleg. Eg hadde om lag 70 prosent avling på førsteslåtten og 50 prosent på håslåtten, fortel han.

 

Dyrt med ein tredjeslått

Nokon tredjeslått har bonden aldri drive med før, men i år er han nøydd til å prøva.

– Kan du redda deg inn om tredjeslåtten vert god?

– Nei, det er det ikkje sjanse for. Det kan bli litt betre, men det er dyrt å gjødsla og hausta éin gong til. Førebels veit vi ingenting om korleis det blir den neste månaden. Eg har vore mykje på yr.no denne sommaren, for å seia det slik.

Bonden gjer jobben med rundballar sjølv. I tillegg til å vera bonde jobbar han fullt på lageret til Palfinger Marine. Heldigvis har han ein 17-åring pluss ein nabogut på 16 som det er god hjelp i.

– Det hadde ikkje gått utan dei, slik som vi held på no med bygging og alt. Det er kolossal hjelp i dei, slår han fast.

– Du byggjer for framtida – håpar du at odelsguten vil overta garden etter kvart?

– Ja, om ikkje håpar eg nokon andre vil ha det. Det er viktig for bygda at det er velstelt rundt omkring, og det er ikkje så mange gardar på Hatlestrand og i Ølve lenger.

Sjølv har han aldri tvilt på at han skulle bu heime og driva gard.

– Det ligg i margen å skulla driva og produsera. Jobba, smiler han.

 

Hjorten er ei plage

Lie har teke pause i bygginga av nyefjøset i to månader denne sommaren, for å nytta turka til nydyrking og å få gamle myrer opp å gå igjen medan det er turt. Til hausten skal han byggja vidare på floren. All innreiing er ferdig, og dyra skal etter planen inn i oktober. No håpar han sterkt på ein god tredjeslått, men problemet på Hatlestrand er hjorten. Det er veldig mange dyr som kjem ned på den dyrka marka, og dei kjem tidleg - gjerne i starten av august. Han har fellingsløyve frå 1. august, og håpar å skyta nokre skadedyr før dei et opp graset som er meint å verta vinterfôr for 35 ammekyr og 55-60 sauer.

I sommar går sauene i Isdalen i Eidfjord, medan kyrne og kalvane går heime eller på skogen. Sauene skal hentast heim allereie 1. september, på grunn av lite beite. Slakteria har allereie annonsert at dei ikkje har kapasitet til meir enn det vanlege, så dersom bønder må slakta storfe på grunn av fôrmangel kan det verta eit stort problem med å få gjort jobben. Det er med andre ord meir enn ein ting som er utfordrande dette året. I fjor bøtta det ned heile sommaren, og i år var det stort sett blå himmel. Mon tru om bonden trur på klimaendringar?

– Eigentleg ikkje. Men kanskje. Dersom det er klimaendringar vert det store endringar framover. Vi får sjå korleis det vert neste år. Slikt må i alle fall sjåast på lang sikt, slår han fast.