Feirar kleberstein og kristenrett

Den 19. mai skal Kvinnherad kyrkje feira at det er tusen år sidan kristenretten vart innført. Same dag blir det ei spesiell markering i det eldgamle klebersteinsbrotet på Nes.

I år er det tusen år sidan kristenretten vart innført i Norge. Det skjedde under det berømte tinget på Moster på Bømlo, under leiing av kongen Olav Haraldsson (Olav den heilage) og bisp Grimkjell. Jubileet skal grundig feirast, også lokalt. I Kvinnherad kyrkje vert det ei markering 1. pinsedag, altså søndag 19. mai. Denne steinkyrkja er frå midten av 1200-talet, men tidlegare stod det ei trekyrkje på garden Skåla i Rosendal.

– Det er vanskeleg å seia kva posisjon Kvinnherad har hatt, men det har i alle fall vore kyrkje her sidan tidleg etter tusenårskiftet, meiner sokneprest Kjersti Brakestad Boge.

– At Kvinnherad har hatt ein betydeleg posisjon, er det ingen tvil om, vurderer Øyvind Utne.

Under markeringa vil koret GLIMRAH framføra «Messe i E-moll» av Kjersti Follesø. Ho er til vanleg kommunelege på Bømlo, men er også ein aktiv komponist. Spesielt blir det at deler av liturgien denne dagen skal framførast på latin.

– Vi skal leggja messa så tett opp til slik det var før i tida, fortel Kjetil Kringlebotten, sokneprest i Uskedalen og på Ænes.

Avduking

Når gudstenesta er ferdig, køyrer kyrkjelyden ut til garden Nordbø på Nes. I sjøkanten der ligg nemleg det gamle klebersteinsbrotet som forsynte både Ænes kyrkje og Kvinnherad kyrkje med pyntestein, og som den dag i dag er godt synleg rundt vindauga, dørar og portalar. Her skal det avdukast ei informasjonstavle, og det vert opptreden av Rosendal songlag. Dessutan vert Brynjar Stautland til stades for å informera om Geopark Sunnhordland.

– Vi fekk SMIL-midlar til å setja opp sikringsgjerde, rydja buskar og kratt, og fiksa tilkomsten. I tillegg har vi utarbeidd ei informasjonstavle, og då fekk vi hjelp av NGU (Norges geologiske undersøkelse) til å laga teksten. Presten skal stå for avdukinga. I all si tid er det jo prestane som har hatt arbeidsplassen sin under steinen som har sitt opphav herifrå, opplyser gardbrukar Øyvind Utne.

Når vi går ned til klebersteinsbrotet, ser vi at berget er fullt av hoggemerke, som framleis er godt synlege. Brotet er elles til dels skjult av ein dam. Ifølgje Øyvind Utne er dammen djup og strekkjer seg eit stykke innover i fjellet.

– Truleg var det utanlandske steinhoggarar som kom hit. Kva språk dei snakka her då, er ikkje godt å seia, filosoferer Utne.

Klebersteinsbrotet er ein del av Geopark Sunnhordland, som i fjor vart tildelt den høgthengande Unesco-statusen. Men området ligg på innmark, så det er meininga at folk skal ta kontakt når dei vil sjå brotet. Den 19. mai er kyrkjegjengarane velkomne, og elles blir det råd å sjå området i samband med gardsdagane som Nordbø jamleg skipar til.

– Alle dyra våre går det an å sjå, for dei som har lyst til det, seier Linda Sundal Utne.

Erkebiskopen

Kjersti Brakestad Boge meiner det er all grunn til å feira kristenretten.

– Det som skjedde på Moster var eit stort brot med tidlegare reglar. No kunne ei kvinne seia neia til giftarmål, og det vart forbode med bloting og blodhemn. Teksten frå kristenretten er ikkje bevart, men vi veit at mykje vart teke med i landslova til Magnus Lagabøte 250 år seinare, analyserer ho.

Den største feiringa skjer på Bømlo 2. juni. Der skal alle prestane i Sunnhordland vera til stades, i tillegg til prominente gjester som kronprins Haakon Magnus og erkebiskopen av York.